Xét nghiệm nhanh COVID-19 có cho biết tải lượng vi rút SARS-CoV-2 không?

Tải lượng vi rút là số lượng vi rút có trong máu hay dịch tiết của người bệnh. Tải lượng cao có nghĩa là số lượng vi rút nhiều, đang nhân lên và khả năng lây truyền cao. Tải lượng vi rút cao thấp trong xét nghiệm COVID-19 thường được biết thông qua giá trị CT của RT-PCR. Tuy nhiên với việc làm xét nghiệm nhanh kháng nguyên tại nhà chúng ta  vẫn có thể phỏng đoán phần nào tải lượng vi rút thông qua giai đoạn bệnh.

Trong quá trình nhiễm COVID-19 và điều trị tại nhà đối với F0 không có triệu chứng hoặc có triệu chứng nhẹ, tải lượng vi rút trong cơ thể sẽ tăng lên và sau đó sẽ giảm đi theo diễn biến bệnh tự nhiên của vi rút. Các giai đoạn diễn tiến bệnh phản ánh tải lượng vi rút SARS-CoV-2 như sau:

Giai đoạn phơi nhiễm: Người bệnh mới tiếp xúc với vi rút SARS-CoV-2. Giai đoạn này xét nghiệm nhanh kháng nguyên sẽ không thể phát hiện. Thời gian của giai đoạn này có thể từ 24 – 48 giờ kể tính từ lúc tiếp xúc với mầm bệnh.

Giai đoạn ủ bệnh: giai đoạn này vi rút đã bắt đầu xuất hiện trong dịch tiết mũi họng, xét nghiệm nhanh kháng nguyên có thể phát hiện được. Tải lượng vi rút sẽ tăng dần từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 4 của bệnh. Chúng ta sẽ thấy vạch T của xét nghiệm nhanh kháng nguyên sẽ đậm dần lên. Giai đoạn này người bệnh sẽ lây nhiễm cho những người xung quanh, bắt đầu của thời kỳ lây truyền bệnh.

Giai đoạn lây nhiễm:  Giai đoạn lây nhiễm là giai đoạn mà khả năng lây lan của vi rút là cao nhất vào thời điểm ngày thứ 5, thứ 6. Chúng ta thấy vạch T sẽ đậm hơn vạch C của xét nghiệm nhanh kháng nguyên. Giai đoạn này sẽ kéo dài đến ngày thứ 10. Tải lượng vi rút sẽ giảm dần từ ngày thứ 7 đến ngày thứ 10. Nếu quan sát kết quả xét nghiệm nhanh, chúng ta thấy vạch T sẽ nhạt màu dần so với vạch C.

Giai đoạn hậu lây nhiễm và phục hồi: Giai đoạn này bắt đầu sau ngày thứ 10, là giai đoạn mà ngưỡng phát hiện của xét nghiệm nhanh khánh nguyên sẽ không phát hiện được vi rút, đồng nghĩa với việc lúc này người nhiễm sẽ không còn khả năng lây lan. Xét nghiệm kháng nguyên nhanh lúc này sẽ cho kết quả âm tính.

Các giai đoạn của diễn biến bệnh Covid-19 và tải lượng virus SARS-CoV-2

Tải lượng vi rút tăng dần được thể hiện qua vạch T của xét nghiệm nhanh kháng nguyên

Chúng ta lưu ý nếu xét nghiệm nhanh âm tính nhưng vẫn muốn làm xét nghiệm RT-PCR. Trong trường hợp nhận được kết quả RT-PCR dương tính với CT từ 31-36 thì chúng ta cũng không hoang mang, lo lắng. Vì lúc này kết quả RT-PCR phát hiện đó chỉ là xác của vi rút SARS-CoV-2 và khả năng lây nhiễm cho người khác rất thấp. Thời gian phục hồi của người nhiễm COVID-19 dù đã khỏe mạnh nhưng xác vi rút SARS-CoV-2 vẫn còn tồn tại trong cơ thể kéo dài đến hơn ngày thứ 25 hoặc có thể lâu hơn.

Đây cũng là cơ sở cho việc Bộ Y tế gần đây đã cập nhật điều kiện kết thúc cách ly của F0 tại nhà. SARS-CoV-2. Theo Quyết định số 250/QĐ-BYT ngày 28/1/2022, các F0 điều trị tại nhà sẽ được dỡ bỏ cách ly khi: (1) đã cách ly, điều trị đủ 7 ngày và có kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên âm tính với virus SARS-CoV-2; (2) Trong trường hợp sau 7 ngày kết quả xét nghiệm nhanh vẫn còn dương tính thì tiếp tục cách ly đủ 10 ngày đối với người đã tiêm đủ liều vaccine và 14 ngày đối với người chưa tiêm đủ liều vaccine. Không cần thiết phải làm lại xét nghiệm.

Diễn giải môt số thuật ngữ:

Vạch C: vạch Control là vạch chuẩn của test.

Vạch T: vạch test thể hiện vạch của người bệnh.

N: Negative là kết quả âm tính

P: Positive là kết quả dương tính

RT-PCR: Real-time Polymerase Chain Reaction là xét nghiệm sinh học phân tử realtime RT-PCR là một phương pháp xét nghiệm xác định sự hiện diện của SARS-CoV-2 thông qua phát hiện vật liệu di truyền của nó.

Ct value (threshold cycle value): được gọi là giá trị chu kỳ ngưỡng trong xét nghiệm sinh học phân tử. Là số chu kỳ mà máy xét nhiệm mới phát hiện được sự có mặt của vật chất di truyền của vi rút. Giá trị càng CT càng cao thì số lượng vi rút trong mẫu xét nghiệm càng thấp, khả năng lây truyền càng giảm.

Một số kiến thức hỗ trợ cho người dân:

Hướng dẫn tự lấy mẫu và thực hiện xét nghiệm nhanh kháng nguyên Covid-19: https://hcdc.vn/category/van-de-suc-khoe/covid19/tin-tuc-moi-nhat/huong-dan-tu-lay-mau-va-thuc-hien-xet-nghiem-nhanh-khang-nguyen-covid19-tai-nha-d4fa6ade0c80ee0f69066a7e0b869f55.html

Cập nhật thông tin test nhanh:

https://hcdc.vn/category/van-de-suc-khoe/covid19/tin-tuc-moi-nhat/cap-nhat-thong-tin-test-nhanh-d4a19c00e2d7eb23e10141e1a1569d3d.html

Võ Tuấn Linh – Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM (HCDC)