Thành phố Hồ Chí Minh và hành trình đảm bảo nước sạch

Thành phố Hồ Chí Minh là địa phương đầu tiên trong cả nước đảm bảo nước sạch đến với 100% hộ dân. Đây là một thành tựu lớn, góp phần nâng cao chất lượng sống và sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, phía sau thành công đó là những thách thức không nhỏ trong việc bảo vệ nguồn nước.

Việc cung ứng nước sạch ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện đang đối mặt với không ít thách thức từ tình trạng nhiễm mặn ở các dòng sông do biến đổi khí hậu, đặc biệt là vào mùa khô, cùng với tình trạng ô nhiễm nước mặt xảy ra thường xuyên trên các dòng sông, kênh rạch... Vì vậy, cần có những hành động quyết liệt và đồng bộ để đảm bảo nguồn nước sạch, ổn định và đủ dùng cho người dân Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và cả nước nói chung. Nguồn nước thô khai thác chủ yếu cho Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay khoảng 96% là từ nước mặt, phần còn lại khoảng 4% là từ nguồn nước ngầm.

Nguồn nước mặt chủ yếu được lấy từ sông Đồng Nai và sông Sài Gòn. Sông Đồng Nai có chế độ thủy văn theo mùa và chịu ảnh hưởng của thủy triều cùng với việc điều tiết nước từ hồ Trị An. Công suất cung cấp nước thô từ sông này đến cụm nhà máy nước Thủ Đức chiếm khoảng 6,8-10,1%. Chất lượng nước khá tốt, đáp ứng được nhu cầu cấp nước sinh hoạt trong ngắn và trung hạn. Trong khi đó, sông Sài Gòn có chế độ thủy văn phụ thuộc vào lượng mưa và hồ Dầu Tiếng điều tiết. Lưu lượng nước được đánh giá là "đáp ứng thấp" so với tổng nhu cầu của các nhà máy nước. Công suất cấp nước thô từ sông này cho cụm nhà máy Tân Hiệp chiếm tỷ lệ 20,7–31,1%. Tuy nhiên, nước bị ô nhiễm hữu cơ, ammonia, vi sinh vật, mangan, đặc biệt là ở hạ nguồn do tiếp nhận nước ô nhiễm từ sông Thị Tính, trong đó có cả vị trí trạm bơm Hòa Phú.

Tài nguyên nước ngầm đang có dấu hiệu suy giảm về trữ lượng và mực nước. Các huyện như Củ Chi, Bình Chánh, Hóc Môn có tiềm năng khai thác nước ngầm lớn nhất. Tuy nhiên, một số nguồn đã và đang có nguy cơ bị nhiễm mặn do khai thác quá mức.

Dịch vụ cấp nước trên địa bàn Thành phố

Hiện nay, hệ thống cấp nước Thành phố Hồ Chí Minh được quản lý và vận hành bởi nhiều đơn vị khác nhau, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân. Trong đó, Tổng Công ty Cấp nước Sài Gòn TNHH MTV (SAWACO) và các đơn vị trực thuộc như Nhà máy nước Thủ Đức, Tân Hiệp, nhà máy nước ngầm Tân Phú, Bình Hưng chịu trách nhiệm cấp nước cho 21/22 quận, huyện và thành phố Thủ Đức. Ngoài ra, còn có Công ty Cổ phần Hạ tầng nước Sài Gòn (SII) quản lý mạng lưới cấp nước huyện Củ Chi; các công ty cổ phần khác như BOO nước Thủ Đức, Công ty Đầu tư và Kinh doanh nước sạch Sài Gòn, Công ty Đầu tư nước Tân Hiệp và Công ty Cấp nước Kênh Đông cũng tham gia quản lý.

Tổng công suất thiết kế của các nhà máy hiện nay đạt khoảng 2.400.000 m³/ngày, trong khi công suất thực tế trung bình khoảng 1.928.000 m³/ngày. Như vậy, với công suất thiết kế hiện có, Thành phố Hồ Chí Minh đảm bảo đủ nước cho sinh hoạt, sản xuất và còn dư hơn 400.000 m³/ngày để phục vụ nhu cầu tăng thêm trong tương lai.

Đảm bảo chất lượng nước và dịch vụ cấp nước

Các nhà máy nước trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện đang áp dụng nhiều giải pháp và công nghệ hiện đại để nâng cao hiệu quả hoạt động, đảm bảo chất lượng nước sạch ổn định và ngày càng được cải thiện. Việc kiểm định chất lượng nước được Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố thực hiện định kỳ theo quy định của Bộ Y tế. Quá trình kiểm tra này được áp dụng xuyên suốt từ khâu xử lý, đầu ra tại nhà máy đến hệ thống cấp nước, nhằm đảm bảo nước cung cấp đến người dân luôn đạt chuẩn và an toàn.

Để đảm bảo nguồn nước sinh hoạt trong bối cảnh chịu ảnh hưởng bởi các hoạt động kinh tế - xã hội và biến đổi khí hậu, Thành phố Hồ Chí Minh đã chủ động triển khai nhiều giải pháp ứng phó. Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức lập hành lang bảo vệ nguồn nước theo quy định, tăng cường thanh tra, giám sát khu vực lấy nước sinh hoạt và xử lý nghiêm các hành vi gây ô nhiễm hoặc xả thải không đạt chuẩn. Bên cạnh đó, Thành phố đã phê duyệt Đề án cấp nước sạch giai đoạn 2020 - 2050 và Chương trình giảm khai thác nước ngầm giai đoạn 2020 - 2030. Các giải pháp được đặt ra nhằm khai thác bền vững các nguồn nước, nâng cao năng lực dự phòng, xây dựng phương án cấp nước khẩn cấp, sẵn sàng ứng phó với biến động nguồn nước. Thành phố Hồ Chí Minh cũng đang nghiên cứu khai thác thêm các nguồn nước như nước mưa, nước tái tạo, nước mặt lợ và nước ngầm lợ nhằm đáp ứng nhu cầu nước sạch trong điều kiện khí hậu ngày càng biến đổi phức tạp.

Nguyễn Thị Thanh Thảo - Khoa SKCĐ-MT&BNN (HCDC)

Tài liệu tham khảo: https://tapchimoitruong.vn/chuyen-muc-3/thuc-trang-cap-nuoc-sinh-hoat-va-giai-phap-dam-bao-chat-luong-nuoc-sach-tai-thanh-pho-ho-chi-minh-31455