NHỮNG ĐIỀU BẠN CẦN BIẾT VỀ BIẾN THỂ COVID-19

Vi rút đột biến có bình thường không? Những biến thể này có dễ lây nhiễm hơn không? Vắc xin vẫn có tác dụng không? Với các biến thể mới của COVID-19 mới xuất hiện trên toàn cầu, bạn cần biết những gì? Tiến sĩ Andy Pekosz, chuyên gia miễn dịch học trả lời một số câu hỏi chính.

Biến thể này có dễ lây truyền hơn không và tại sao? Những con số gia tăng mà chúng ta đang thấy có liên quan đến các yếu tố hành vi hoặc tình huống khác không?

Có một số dữ liệu mạnh mẽ từ Vương quốc Anh cho thấy biến thể của vi rút dễ lây truyền hơn. Ðể chắc chắn đó là những thay đổi trình tự vi rút gây ra điều này, chúng ta cần xem liệu biến thể này có dễ lây lan như ở các quốc gia khác hay không.

Hiện nay có hai giả thuyết về điều gì làm cho chủng này dễ lây lan hơn. Một là vi rút biến thể này “dính hơn”, nghĩa là chỉ cần một lượng vi rút nhỏ hơn để gây nhiễm trùng vì vi rút này bám vào tế bào của bạn tốt hơn. Một giả thuyết khác cho rằng biến thể này khiến người ta giữ nhiều mảnh nhỏ có vi rút hơn ở mũi và họng, có nghĩa là sẽ có nhiều vi rút bị tống ra ngoài khi nói chuyện, ho hoặc hắt hơi.

Các yếu tố hành vi và tình huống có thể giúp một biến thể dễ lây truyền càng lây lan rộng hơn nữa. Tuy nhiên đeo khẩu trang, đảm bảo giữ khoảng cách khi tiếp xúc, và rửa tay vẫn hiệu quả.

Có sự khác biệt giữa “dễ lây truyền hơn”(more transmissible) và “dễ lây nhiễm hơn” (more contagious) không? Tại sao các chuyên gia lại sử dụng cụm từ “dễ lây truyền hơn” để mô tả biến thể?

Sự lây truyền thường được sử dụng khi chúng ta nói về các quần thể, trong khi sự  lây nhiễm thường được sử dụng khi chúng ta nói về một cá nhân. Hai cụm từ này có thể hoán đổi cho nhau ở một mức độ nào đó.

Có bất kỳ thay đổi nào trong cách hướng dẫn bảo vệ bản thân và những người khác khỏi biến thể mới này không?

Các biện pháp can thiệp tương tự  — đeo khẩu trang, giữ khoảng cách khi tiếp xúc và rửa tay — vẫn có tác dụng chống lại biến thể. Nhưng việc lây truyền mạnh hơn có thể đồng nghĩa với nhiều ca mắc bệnh hơn, có thể làm tăng nguy cơ cho các cá nhân và tràn ngập hệ thống bệnh viện, vì vậy có thể cần phải thực hiện lại các biện pháp đóng cửa và hạn chế để giảm số ca mắc bệnh nếu nó bắt đầu tăng.

Mức độ phổ biến của tình trạng vi rút đột biến? Nó thường xảy ra nhanh như thế nào — nói cách khác, có bất thường khi thấy một biến thể mới của SARS-CoV-2 sớm xuất hiện không?

Tất cả các loại vi rút đều đột biến, và SARS-CoV-2 đã và đang biến đổi với tốc độ khá ổn định kể từ khi nó xâm nhập vào quần thể người.

Biến thể mới này đã tích lũy một số lượng cực kỳ lớn các đột biến so với các dòng khác. Thông thường, chúng ta có thể theo dõi sự tiến hóa của một loại vi rút vì chúng ta tìm thấy các loại vi rút liên quan với ít đột biến. Nhưng với loại vi rút này, dường như xuất hiện với rất nhiều đột biến. Ðiều quan trọng là phải xác định bằng cách nào mà loại vi rút này có nhiều đột biến như vậy mà không được nhận diện sớm hơn.

Tại sao các chuyên gia tin rằng các loại vắc xin hiện đã được phê duyệt sẽ có tác dụng trên biến thể mới? Tại sao điều này lại khác với các mũi tiêm phòng cúm, mà chúng ta phải tiêm phòng hàng năm?

Từ việc xem xét các đột biến trong protein gai hoặc S, của biến thể mới này, người ta thấy rằng vi rút vẫn còn nhạy cảm với các kháng thể do vắc xin gây ra.

Hiện các nhà khoa học đang xác minh điều này. Cúm đột biến với tốc độ nhanh hơn SARS-CoV-2 và tác động nhiều đột biến hơn trong các gen của nó, khiến nó có nhiều khả năng tiến hóa đề kháng với các kháng thể đã có từ trước. Chúng tôi vẫn chưa biết protein SARS-CoV-2 S có thể chịu đựng các đột biến tốt như thế nào, vì vậy rất khó dự đoán liệu cuối cùng nó có hoạt động giống như bệnh cúm hay không và buộc chúng tôi phải cập nhật vắc xin COVID-19. May thay, công nghệ được sử dụng để sản xuất vắc xin COVID-19 Moderna và Pfizer rất dễ dàng cập nhật cho một dòng hoặc chủng protein S mới.

Người ta nói rằng khi một số vi rút đột biến trở nên dễ lây truyền hơn, chúng sẽ mất đi một số hiệu lực — nói cách khác, chúng ít có khả năng gây bệnh nặng hơn. Ðiều đó có chính xác không, và nếu có, điều đó có hợp lý để mong đợi với SARS-CoV-2 không?

Dữ liệu ban đầu cho thấy rằng biến thể mới gây ra số lượng bệnh tương tự như các dòng SARS-CoV-2 khác. Tuy nhiên, một số loại vi rút phải gây ra một số lượng bệnh nhất định để lây lan. Ví dụ bạn phải ho hoặc hắt hơi để truyền bệnh cúm một cách hiệu quả.

Liệu biến thể mới cuối cùng có lan rộng hơn vi rút hiện tại không?

Nếu biến thể mới dễ lây truyền hơn các dòng SARS-CoV-2 khác, cuối cùng nó có thể là dòng SARS-CoV-2 thường gặp nhất. Tuy nhiên, trong khi chúng ta vẫn còn rất nhiều người không có miễn dịch với vi rút, chúng ta vẫn thấy các dòng khác nhau đang lây lan ở các khu vực khác nhau trên thế giới.

Có khả năng vi rút có thể đột biến đến mức có thể lây truyền như bệnh sởi hoặc một loại vi rút khác dễ lây nhiễm hơn không?

Tin tốt là mặc dù vi rút sởi rất dễ lây truyền, nhưng nó không thay đổi để trở nên kháng với vắc xin sởi. Chúng ta hy vọng việc này cũng tương tự như với SARS-CoV-2, nhưng chúng tôi sẽ cần thêm thời gian để biết câu trả lời đó.

Ths BS Nguyễn Quốc Chinh - HCDC (lược dịch)

Tài liệu tham khảo:

Andrew Pekosz, Tiến sĩ, là một giáo sư về Vi sinh phân tử và Miễn dịch học

https://www.jhsph.edu/covid-19/articles/what-you-need-to-know-about-covid19-variants.html