Giám sát dựa vào cộng đồng: Giải pháp nâng cao năng lực cảnh báo sớm dịch bệnh

Sáng ngày 18/09/2025, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh (HCDC) đã phối hợp với Tổ chức Sức khỏe gia đình quốc tế FHI360 tổ chức Hội thảo “Tổng kết công tác phát triển và thí điểm quy trình giám sát bệnh truyền nhiễm dựa vào cộng đồng tại TP. Hồ Chí Minh”. Đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà Sở Y tế đã giao cho HCDC thực hiện trong năm 2025.

Hội thảo là diễn đàn quan trọng nhằm tổng kết kết quả thí điểm, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế và đề xuất giải pháp triển khai quy trình giám sát bệnh truyền nhiễm trên toàn Thành phố, hướng tới xây dựng một hệ thống y tế dự phòng chủ động, hiệu quả và bền vững.

Ảnh: Ban Tổ chức cùng các chuyên gia và khách mời chụp ảnh lưu niệm

Hội thảo với sự tham dự của TS.BS. Nguyễn Văn Vĩnh Châu - Phó Giám đốc Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh, Bà Trịnh Thị Mỹ Dung - Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Phú Thọ Hòa, các chuyên gia từ Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương như PGS.TS. Nguyễn Thị Thi Thơ, TS. Nguyễn Thị Phương Liên, TS. Trần Anh Tú và các chuyên gia từ Hội đồng giám sát Dịch bệnh Lưu vực sông Mê Kông (MDBS) như ThS.BS. Moе Ko Oo, TS. Budi Eko Siswoyo. Về phía tổ chức đối tác, có sự hiện diện của Bà Nguyễn Thị Thu Nam - Giám đốc dự án EpiC, Trưởng đại diện Văn phòng FHI360 tại Việt Nam, Bà Nguyễn Thu Vân - Phó Giám đốc dự án EpiC, Tổ chức FHI360. Ban Giám đốc HCDC gồm BS.CKII. Nguyễn Hồng Tâm – Giám đốc HCDC, cùng các Phó Giám đốc: ThS.BS. Lê Hồng Nga, BS.CKII. Ngô Hồng Quang cũng tham dự và chủ trì hội thảo. Bên cạnh đó, hội thảo cũng có sự tham dự của đại diện các Trung tâm Y tế khu vực và Trạm Y tế, cùng các cán bộ, cộng tác viên sức khỏe cộng đồng.

Tại hội thảo, các chuyên gia đến từ MDBS đã chia sẻ kinh nghiệm triển khai giám sát dựa vào cộng đồng ở một số nước trên thế giới Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), “Giám sát dựa vào cộng đồng là là phát hiện và báo cáo có hệ thống các sự kiện có ý nghĩa đối với y tế công cộng trong một cộng đồng, do chính các thành viên cộng đồng thực hiện”. Trong giám sát y tế công cộng, giám sát dựa vào cộng đồng có nhiều vai trò quan trọng, trong đó có vai trò “cảnh báo sớm và ứng phó nhanh” và “lấp đầy khoảng trống dữ liệu”. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh việc triển khai giám sát dựa vào cộng đồng là một hoạt động bổ sung cho hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm hiện hành bao gồm hệ thống báo cáo ca bệnh theo Thông tư 54/2015/TT-BYT và các giám sát khác nhằm cảnh báo sớm dịch bệnh. Hình thức giám sát này rất phù hợp để triển khai tại thành phố Hồ Chí Minh với một đội ngũ cộng tác viên sức khỏe cộng đồng (CTV SKCĐ) bao phủ tại tất các phường xã. Từ tháng 4/2025, với sự đồng hành của Dự án EpiC / FHI360 và sự hỗ trợ của nhóm chuyên gia trong và ngoài nước, căn cứ Quyết định 2018/QĐ-BYT của Bộ Y tế về Hướng dẫn giám sát dựa vào sự kiện, HCDC đã xây dựng bộ quy trình giám sát dựa vào cộng đồng đối với bệnh sốt xuất huyết và bệnh cúm gia cầm cùng bộ tài liệu tập huấn triển khai quy trình. Bộ quy trình đã được triển khai thí điểm tại xã Tân Nhựt và phương Phú Thọ Hòa với sự tham gia của 301 CTV SKCĐ, bước đầu ghi nhận bộ quy trình vận hành được trong thực tiễn và qua đó đã có một số sự kiện y tế công cộng được phát hiện và đáp ứng kịp thời. Phiên thảo luận diễn ra sôi nổi; hầu hết các ý kiến thảo luận đều cho rằng đây là một hoạt động cần thiết nhằm nâng cao năng lực giám sát dịch bệnh trên địa bàn Thành phố, bộ quy trình và bộ tài liệu tập huấn cơ bản là phù hợp nhưng cần điều chỉnh theo kinh nghiệm rút ra từ quá trình thí điểm để đưa vào triển khai cho toàn Thành phố. Đồng thời các đại biểu cũng góp ý những điều kiện cần thiết để phát huy hiệu quả của loại hình giám sát dựa vào cộng đồng cũng như phát huy được vai trò của CTV SKCĐ, trong đó nhấn mạnh sự cần thiết của hệ thống thông tin kết nối từ CTV đến các cơ quan, đơn vị làm nhiệm vụ giám sát, cảnh báo dịch bệnh để hệ thống giám sát thực sự vận hành theo “thời gian thực” từ đó có đáp ứng kịp thời với mọi tình huống dịch bệnh.  

Phát biểu chỉ đạo tại hội thảo, TS.BS. Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Phó Giám đốc Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh đã gửi lời cảm ơn các chuyên gia đã đồng hành cùng Thành phố trong công tác phát triển giám sát bệnh truyền nhiễm dựa vào cộng đồng. Ông nhấn mạnh rằng giám sát bệnh truyền nhiễm là công việc cực kỳ quan trọng, đặc biệt sau đại dịch COVID-19. TP. Hồ Chí Minh là một siêu đô thị với dân số đông, hoạt động giao thương và nhập cảnh diễn ra nhộn nhịp, do đó việc giám sát dịch bệnh sớm là hết sức cần thiết. Giám sát dựa vào cộng đồng là một trong những giải pháp quan trọng để đạt được mục tiêu này. TS.BS. Vĩnh Châu cũng chia sẻ rằng đại dịch COVID-19 đã mang lại những bài học kinh nghiệm quý, do đó, việc phát hiện sớm là cực kỳ quan trọng. Ông hy vọng sau hội thảo, các chuyên gia và HCDC sẽ đúc kết kinh nghiệm , từ đó nhân rộng mô hình này. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuyển đổi số và vai trò của đội ngũ cộng tác viên sức khỏe cộng đồng trong giám sát, cảnh báo sớm dịch bệnh.

Ảnh: TS.BS. Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Phó Giám đốc Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh phát biểu tại hội thảo

Ảnh: Các khách mời tham dự được chia thành 03 nhóm để thảo luận về sự phù hợp, nội dung cần điều chỉnh, kết quả, thuận lợi, khó khăn, điều kiện để duy trì và mở rộng mô hình

Hội thảo đã khép lại với những ý kiến đóng góp hết sức giá trị cho hoạt động giám sát bệnh truyền nhiễm dựa vào cộng đồng tại TP. Hồ Chí Minh để hiệu chỉnh bộ quy trình trong thời gian tới. Đây là bước tiến quan trọng, thể hiện sự nỗ lực của Ngành Y tế Thành phố trong việc xây dựng một hệ thống y tế dự phòng chủ động, góp phần bảo vệ sức khỏe người dân trước những nguy cơ dịch bệnh tiềm ẩn.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh